Otyłość wśród dzieci – jakie są jej konsekwencje i jak jej zapobiegać?

Mimo licznych kampanii społecznych, które mają na celu promowanie zdrowego stylu życia, w Polsce z roku na rok zwiększa się liczba dzieci dotkniętych problemem otyłości. Choć często bagatelizowana, niniejsza choroba wywiera ogromny wpływ zarówno na zdrowie, jak i samoocenę dziecka. Dlatego też, tak ważne jest prowadzenie działań profilaktycznych, które mają na celu uświadomienie najmłodszym, jak i ich rodzicom, znaczenia zdrowego żywienia w życiu codziennym. Na czym polega otyłość wśród dzieci? I jakie mogą być konsekwencje niniejszej choroby? Odpowiedzi na te pytania oraz najważniejsze informacje na temat otyłości dziecięcej znajdziesz w dalszej części tekstu.

Z tego artykułu dowiesz się:

• Na czym polega problem otyłości wśród dzieci;
• Jak wygląda problem otyłości dziecięcej w Polsce;
• Jakie są przyczyny otyłości wśród dzieci;
• Jakie mogą być konsekwencje otyłości dziecięcej;
• Jak przeciwdziałać otyłości wśród dzieci;
• Jak leczyć otyłość dziecięcą.

Na czym polega problem otyłości wśród dzieci?

Otyłość to ogólnoustrojowa, przewlekła choroba metaboliczna, która stanowi konsekwencję zaburzenia homeostazy energetycznej dziecka. W jej przebiegu dochodzi do istotnego zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej w ciele, a to z kolei prowadzi do istotnych zaburzeń funkcjonowania licznych układów (w tym układu krążenia oraz układu trawiennego). Otyłość u dziecka jesteśmy w stanie rozpoznać na podstawie wskaźnika BMI (wskaźnika masy ciała, z ang. body mass index). Jeżeli na siatce centylowej przekracza on 97. centyl, konieczne jest jak najszybsze zastosowanie odpowiedniego leczenia.

W świetle najnowszych systemów klasyfikacyjnych, wyróżnić możemy dwie postaci otyłości dziecięcej:

• OTYŁOŚĆ PROSTĄ – stanowiącą 90% wszystkich przypadków, będącą wynikiem długotrwałego utrzymywania się dodatniego bilansu energetycznego (związanego ze spożywaniem nadmiernej ilości pokarmów);
• OTYŁOŚĆ WTÓRNĄ – stanowiącą 10% wszystkich przypadków, będącą objawem określonego zaburzenia somatycznego oraz/lub psychicznego, jak również konsekwencją przyjmowania niektórych leków.

Jak wygląda problem otyłości dziecięcej w Polsce?

Problem otyłości dziecięcej na świecie z roku na rok przybiera na swojej sile. Jeszcze w 1975 roku z niniejszą chorobą zmagało się 11 milionów dzieci. W 2016 roku liczba ta zwiększyła się do 124 milionów. W związku z tym, otyłość uznawana jest za epidemię XXI wieku. Również w Polsce dane statystyczne są zatrważające. Badania przeprowadzone w 2016 roku ujawniły, że prawie 10% dzieci w wieku od 1-3 lat zmaga się z otyłością. Natomiast, problem nadwagi dotyczy aż 18,4% najmłodszych dzieci. Co ciekawe, problem ten nie maleje wraz z rozwojem dziecka. Najnowsze badania (z 2018 roku) ujawniają, że blisko 30% chłopców w wieku od 11-15 lat wykazuje nadmierną masę ciała. U płci przeciwnej problem ten jest nieco mniejszy i dotyczy 14,3% dziewcząt w wieku od 11-15 lat. Niepokoi również fakt, iż w ciągu zaledwie 4 lat (2014-2018) problem nadmiernej masy ciała u dzieci w wieku szkolnym wzrósł z 19,9% aż do 21,7%.

Jakie są przyczyny otyłości wśród dzieci?

Otyłość dziecięca może mieć różne przyczyny, które jesteśmy w stanie rozróżnić ze względu na postać występowania niniejszej choroby.

Wśród przyczyn otyłości prostej wyróżniamy przede wszystkim czynniki środowiskowe. Na przykład, nieprawidłowy styl odżywiania, niską aktywność fizyczną, nadmierny stres, niedostateczną ilość snu.

Wśród przyczyn otyłości wtórnej wyróżnić możemy:

• Czynniki genetyczne: związane między innymi z mutacją genu leptyny, lub mutacją receptora leptyny (odpowiedzialnego za uczucie łaknienia), zespół Turnera, achondroplazję, zespół Downa, zespół Carpentera;
• Czynniki związane z uszkodzeniami okolic podwzgórza: związane między innymi ze zmianami (guzami) w okolicy podwzgórzowej, infekcjami o charakterze neurologicznym, urazami czaszkowo-mózgowymi, radioterapią ośrodkowego układu nerwowego, zabiegami chirurgicznymi o charakterze neurologicznym;
• Czynniki hormonalne: związane między innymi z niedoczynnością tarczycy, wrodzonym przerostem nadnerczy, rzekomą nadczynnością przytarczyc, somatotropinową niedoczynnością przysadki, hiperkortyzolemią.

Ponadto, otyłość wtórna może wywołana być stosowaniem niektórych środków farmakologicznych, takich jak: glikokortykosteroidy, estrogeny, progesteron, leki antydepresyjne, neuroleptyki oraz leki antyhistaminowe starej generacji.

Jakie mogą być konsekwencje otyłości dziecięcej?

Otyłość stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka. W tym miejscu należy wyróżnić:

ZABURZENIA O CHARAKTERZE ENDOKRYNOLOGICZNYM, w tym: cukrzycę typu II, wczesne dojrzewanie płciowe, zespół policystycznych jajników, insulinooporność;

ZABURZENIA GOSPODARKI LIPIDOWEJ, w tym: podwyższenie cholesterolu całkowitego, podwyższenie poziomu trójglicerydów we krwi (co bezpośrednio przyczynia się do zwiększenia ryzyka wystąpienia miażdżycy, udaru i zawału serca w przyszłości);

ZABURZENIA UKŁADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO, w tym: nadciśnienie tętnicze, powiększenie masy lewej komory serca, chorobę niedokrwienna serca, koagulopatię, dysfunkcję śródbłonka.

Otyłość rozpoznana w wieku dziecięcym odpowiedzialna może być również za rozwój:

• Obturacyjnego bezdechu sennego;
• Szkliwienie kłębuszków nerkowych;
• Wady kręgosłupa oraz bóle kostno-stawowe (które w krótkim czasie mogą rozwinąć się do postaci zwyrodnień);
• Kamicy pęcherzyka żółciowego;
• Niealkoholowego stłuszczenia wątroby;
• Choroby refluksowej przełyku.

Warto również wiedzieć, że otyłość wpływa nie tylko na zdrowie somatyczne dziecka, ale również na jego samopoczucie psychiczne. Wśród istotnych zaburzeń emocjonalnych związanych z przebiegiem otyłości wyróżniamy: niską samoocenę, zaburzenia odżywiania, izolację społeczną, a nawet depresję i zaburzenia lękowe.

Jak przeciwdziałać otyłości wśród dzieci?

Przestrzeganie zaleceń profilaktycznych jest w stanie uchronić nasze dziecko przez otyłością i jej licznymi konsekwencjami.

Po pierwsze: Należy zadbać o przestrzeganie zasad zdrowego żywienia już w okresie ciąży;

Po drugie: Wskazane jest karmienie dziecka piersią przynajmniej do 6 miesiąca życia;

Po trzecie: Rozszerzanie diety dziecka powinniśmy zaczynać od warzyw i owoców, w ten sposób przyzwyczaimy je do pełnych zdrowia smaków;

Po czwarte: Od początku nie dodawaj do potraw dziecka ani soli, ani cukru;

Po piąte: Zamiast soków słodzonych, podawaj dziecku do picia wodę;

Po szóste: Jeśli Twoje dziecko jest głodne między głównymi posiłkami, podawaj mu świeże owoce lub nasiona, pestki i orzechy;

Po siódme: Zachęcaj dziecko do aktywności fizycznej na świeżym powietrzu;

Po ósme: Zadbaj o to, aby Twoje dziecko każdego dnia spożywało około 5-6 posiłków  regularnych odstępach czasowych;

Po dziewiąte: Zadbaj o to, aby Twoje dziecko się wysypiało.

Jak leczyć otyłość dziecięcą?

Leczenie otyłości jest procesem niezwykle złożonym. W przypadku niniejszej choroby, dziecko wymaga opieki interdyscyplinarnej, na którą składają się:

• Opieka lekarza specjalisty;
• Opieka dietetyka; oraz
• Opieka psychologa.

Ponadto, niezwykle ważne jest zaangażowanie wszystkich członków rodziny w proces leczenia. Zaleceń zdrowej diety powinien przestrzegać nie tylko pacjent, ale również inni domownicy. Tylko w ten sposób możliwe staje się osiągnięcie zadowalających efektów, jak również zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa.

Podsumowanie

Otyłość jest poważną chorobą, która z stanowi istotny problem w naszym kraju. Jej konsekwencje mogą doprowadzić do rozwoju poważnych zaburzeń zagrażających życiu dziecka. Dlatego też, tak ważne jest, aby wprowadzać działania profilaktyczne już od najmłodszych lat życia dziecka.